Así, os nomes que rematan en -á (lá, mazá, irmá, mañá), son pronuciados coma se rematasen en -án. Así dicimos 'mañán pola mañán' ou 'colle unha masán da masanseira' ou 'Veu a túa irmán'.
Os nomes que rematan en -xe, (hoxe, traxe, garaxe), perden ese -e, e pasan a pronunciarse como hox, trax, gharax... 'fun a prasa e comprei moito peix', 'hox pares que chove'...
Á feira, nós dicímoslle: Aterrado (polo lugar onde se fai), Invasores (pola cantidade de xente que vén)
Ás Agullas (o peixe) se é fresco chámase Alcrique, se é en conserva chámase Chandarme. 'Unha lata de chandarmes'.
Cando non da tempo a facer algunha cousa, dicímoslle 'non me deu a virada'.
Cando un neno non vai a clase, 'fai a ghodalla' ou 'colga clase'.
Ós caramuxos dicímoslle 'minchas', e 'andar ás minchas' é andar despistado. Un mincho, demáis é un ghato.
En realidade o mundo mariño está presente na linguaxe, e así temos un sin fin de nomes para denominar ós peixes:
Rinchas, piardas, rapantes, chinchos, croques...
O autobús é a Linea, o periódico é o Faro...
Os verbos:
O verbo facer tórnase regular, e isto reflíctese no futuro de indicativo (farei, farás, fará...); así de faser dicimos eu faserei, ti faserás, el faserá... 'Mamá! xa o faserei máis tarde'.
O verbo parecer, na terceira persoa do singular (parece) perde o -e e prúniciase como 'pares'. 'Pares que abre o día'.
No preterito dos verbos, para a segunda persoa do plural non se usa -stes (collestes, trouxestes, andastes...). No canto, úsase -chedes. 'Colléchedes a linea?' 'Viñéchedes andando' 'Truéchedes o que vos mandei?'
Ademáis, o verbo traer tamén se modifica sustancialmente:
eu trouxen > eu truin,
ti trouxeches > ti trueches,
el trouxo > el truio,
nós trouxemos > nós truemos,
vós trouxestes > vós truéchedes,
eles trouxeron > eles trueron
Outra cousa que é diferente é que o artigo enclítico de 3ª persoa de singular -o ou -a, en correcto cangués é -no e -na. 'Dígono eu e punto', 'Fixona el'.
Os pronomes:
O único que aqui cabe dicir sobre eles, é que a contración entre pronome de obxecto indirecto e directo de terceira persoa non se fai do mesmo xeito. Refírome ós Llelo, Llela, Llelos, Llelas.
'Collinllos a aquela tipa' 'Mireilla todiña!'
Extraído de http://naitologic.blogspot.com/2010/03/linguistica-canguesa.html
Mersedes, Merseditas, Seditas
Alcumes máis utilizados: "Milhomes", "Películas" e "Cubata".
Nomes de cans (comentario no disionario) "Creo que estaría ben facer un estudio dos nomes mais frecuentes de cans do morrazo, nacín no 74 e cando era neno o mais utilizado en nomes de can eran Chuspi ou Laika, despois supoño que por influencia da movida estilabánse nomes de bebidas espirituosas tales como Rón ou Whiski, mais tarde chegou a moda de poñer nomes en galego ou mais ben un nome en galego pois o 70% dos cans chamáronse Lúa. Pero agora non sei que nomes estarán de moda.".
Anexos:
Nomes propios: Seditas, diminutivo cariñoso de Mercedes.Mersedes, Merseditas, Seditas
Alcumes máis utilizados: "Milhomes", "Películas" e "Cubata".
Nomes de cans (comentario no disionario) "Creo que estaría ben facer un estudio dos nomes mais frecuentes de cans do morrazo, nacín no 74 e cando era neno o mais utilizado en nomes de can eran Chuspi ou Laika, despois supoño que por influencia da movida estilabánse nomes de bebidas espirituosas tales como Rón ou Whiski, mais tarde chegou a moda de poñer nomes en galego ou mais ben un nome en galego pois o 70% dos cans chamáronse Lúa. Pero agora non sei que nomes estarán de moda.".
Diferensias entre o posto e o que se fala en bueu: por exemplo, en bueu o verbo faser é maiormente irreghular salvo en pequenos puntos focalisados como é nalghún lughar da parroquia de beluso e alghunha aldea da parroquia de cela.
en canto ó pronome clítico (porque é un pronome e non un artigho), en bueu danse ata catro produsións distintas que poden coexistir nun mesmo falante. isto é, na parroquia de beluso utilísase ese -n- antihiático, na parroquia de bueu e cela úsase o iode (díghoio eu e punto; fíxoia el) ou nada (díghoo eu e punto, fíxoa el). pero no caso do condicional atopamos unha contracsión (comeríao = comerió; faríao = farió) ighual que acontese coas palabras rematadas en -oa ou -ao (moa = mó, madroa = madró).
despois, equí non temos a terminasión -chedes para a p5 (vós) senón que temos -stes. porén, na p2 (ti) usamos -che no canto de -ches (comeches = comeche, dixeches = dixeche).
para rematar, o exemplo que puxestes para o apartado dos pronomes coido que está mal, pois utilisades un suxeito en singular cando o que pretendedes exemplificar, ó meu entender, é o caso dun suxeito plural.
en canto ó pronome clítico (porque é un pronome e non un artigho), en bueu danse ata catro produsións distintas que poden coexistir nun mesmo falante. isto é, na parroquia de beluso utilísase ese -n- antihiático, na parroquia de bueu e cela úsase o iode (díghoio eu e punto; fíxoia el) ou nada (díghoo eu e punto, fíxoa el). pero no caso do condicional atopamos unha contracsión (comeríao = comerió; faríao = farió) ighual que acontese coas palabras rematadas en -oa ou -ao (moa = mó, madroa = madró).
despois, equí non temos a terminasión -chedes para a p5 (vós) senón que temos -stes. porén, na p2 (ti) usamos -che no canto de -ches (comeches = comeche, dixeches = dixeche).
para rematar, o exemplo que puxestes para o apartado dos pronomes coido que está mal, pois utilisades un suxeito en singular cando o que pretendedes exemplificar, ó meu entender, é o caso dun suxeito plural.
boas. quixera deixar unhas diferensias entre o que tedes aí posto e o que se fala en bueu. por exemplo, en bueu o verbo faser é maiormente irreghular salvo en pequenos puntos focalisados como é nalghún lughar da parroquia de beluso e alghunha aldea da parroquia de cela.
ResponderEliminaren canto ó pronome clítico (porque é un pronome e non un artigho), en bueu danse ata catro produsións distintas que poden coexistir nun mesmo falante. isto é, na parroquia de beluso utilísase ese -n- antihiático, na parroquia de bueu e cela úsase o iode (díghoio eu e punto; fíxoia el) ou nada (díghoo eu e punto, fíxoa el). pero no caso do condicional atopamos unha contracsión (comeríao = comerió; faríao = farió) ighual que acontese coas palabras rematadas en -oa ou -ao (moa = mó, madroa = madró).
despois, equí non temos a terminasión -chedes para a p5 (vós) senón que temos -stes. porén, na p2 (ti) usamos -che no canto de -ches (comeches = comeche, dixeches = dixeche).
para rematar, o exemplo que puxestes para o apartado dos pronomes coido que está mal, pois utilisades un suxeito en singular cando o que pretendedes exemplificar, ó meu entender, é o caso dun suxeito plural.
se me lembro de calquera outro uso, escríbovolo
EU TEÑO UNHA PALABRA QUE SE PODE UTILIZAR DE DESTINTAS FORMAS.... TRATASE DE PILON.
ResponderEliminarUNHA EXPRESION SERIA "BAIXAR O PILON" EXPRESION DE FELACION O LAVADITA.....
A OUTRA SERIA O PILON DE LAVAR QUE EN MOAÑA LLE CHAMAN RIO "VOU O RIO A LAVAR CALZONS"
Baixar ao pilón sempre o entendín como un cunilingüis, non como felación. Son muller, claro, e de Moaña.
ResponderEliminarO de mansanseira é unha incorporación recente, xa que existe o topónimo "maceira" onde linda coiro con darbo.
ResponderEliminarSon de Cangas e o meu avó na formación do imperfecto de indicativo usaba a reduplicación do sufixo, un Exemplo: "Se non nos conoserababamos" (a castelanización do verbo era xa un feito). A alguén lle soa o fenómeno?
ResponderEliminarFaltan las chulas, esas de calabaza y pasas que van fritas. Creo que sólo se hacen en el Morrazo porque yo no las vi en ningún otro sitio.
ResponderEliminarBandullo: podese referir o tipo de bizcoito ou cando lle dis a alguen: menudo bandullo (barrija) tes!!
ResponderEliminarPor certo, en Cangas en tipico confundir mirar e ver.